Een kerkhofje verscholen achter de coulissen, potscherven in de aarde en de klei, een notitie in een oud geschrift, anekdotes die al eeuwenlang rondgaan, het gebeier van een klok die er niet is… Het zijn allen getuigen van gehuchten, dorpen en zelfs enkele steden die ooit hebben bestaan in Nederland, maar die om diverse redenen zijn verdwenen.
In zijn boekenserie Verdwenen dorpen in Nederland brengt Bert Stulp de verdwenen nederzettingen opnieuw tot leven. Alle nederzettingen vertellen in de serie een uniek verhaal over het leven van weleer en over de gevolgen van cruciale gebeurtenissen die leidden tot het verdwijnen van deze nederzettingen. De meeste nederzettingen in Nederland zijn verdwenen door overstroming, bijvoorbeeld door het doorbreken van de dijken. In Zeeland, Noordoost-Groningen en de voormalige Groote Waard zijn daardoor in de late Middeleeuwen talloze nederzettingen van de kaart verdwenen. Ook aan de rand van de grote meren die ontstonden door grootschalige veenontginning zijn nederzettingen overstroomd doordat de wind het water zo krachtig opstuwde dat de dijken het niet meer konden keren. Dit is bijvoorbeeld gebeurd bij het voormalige Haarlemmermeer. Ten slotte zijn er nederzettingen verdwenen doordat rivieren in de loop van de jaren hun bedding verplaatsten.
Zandoverstuiving is een andere reden waardoor nederzettingen zijn verdwenen. Het losse zand aan de kust of het zand dat op de zandgronden los kwam te liggen door het plaggen van de heide heeft enkele nederzettingen in het duingebied en in de Veluwe bedolven.
Oorlogen, en in het bijzonder de Tachtigjarige Oorlog, hebben ervoor gezorgd dat vele bewoners hun nederzettingen zijn ontvlucht. Als zij ooit terugkeerden, troffen zij hun nederzetting geruïneerd of verbrand terug. In Zeeland zijn enkele nederzettingen bewust onder water gezet om de Zuiderlingen tegen te houden.
Nederzettingen zijn niet altijd plotseling verdwenen. Water, wind en oorlog vormden op veel plaatsen een zodanige dreiging dat de bewoners er de voorkeur aan gaven om zich elders, op een veiliger plaats, te vestigen. Daardoor zijn vele nederzettingen reeds ontvolkt voordat ze zijn overstroomd, overstoven door zand of door oorlogsgebeurtenissen tot een ruïne zijn geworden. In de veengebieden in het westen en in het noordoosten van Nederland zijn zelfs vele nederzettingen verplaatst, omdat het veen rond de nederzetting reeds ontgonnen was. De bewoners bouwden hun huizen even verderop opnieuw op, om het daar ter plaatse aanwezige veen te kunnen ontginnen. Enkele nederzettingen zijn zo zelfs drie of vier keer verplaatst.
Ook concurrentie met naburige nederzettingen heeft ervoor gezorgd dat nederzettingen zijn verdwenen. Handelsvoordelen en een betere ligging ten opzichte van wegen en water hebben de concurrentiestrijd uiteindelijk beslecht.
Ten slotte zijn er, tot in de vorige eeuw, nederzettingen verdwenen door de aanleg van industriegebieden en infrastructuur. Dat is bijvoorbeeld gebeurd bij de uitbreiding van Schiphol en in de Oosterhoek bij Delfzijl, thans een uitgestrekt industriegebied.
REQUIEM
Hoewel Mozart zijn requiem 14 delen had en het aantal delen per muziekstuk varieert, bestaat de katholieke mis opgedragen aan een overledene standaard uit 9 delen. Vrijwel alle requiems tot en met de renaissance, zijn gebaseerd op het katholieke requiem van vóór het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). Daar is ook de oorsprong van de benaming van het genre. De tekst van het requiem, die vast was, bestaat uit de volgende 9 delen:
Verdwenen dorpen; 500 dorpen, gehuchten en steden zijn sinds de middeleeuwen verdwenen. Soms verplaatst en soms ook echt weg.